Landelijke Hervormingsagenda Jeugd
De landelijke Hervormingsagenda Jeugd is gericht op de inhoudelijke verbetering van de hulp aan jeugdigen en de te maken financiële afspraken tussen rijk en VNG over het structurele budget.
In het hoofdlijnenakkoord (kabinet Schoof) is vastgelegd dat de Hervormingsagenda Jeugd wordt voortgezet en dat de geplande extra bezuiniging van 500 miljoen euro op de jeugdzorg van tafel is.
In het Implementatieplan voor de Hervormingsagenda Jeugd zijn praktische afspraken gemaakt over o.a. het vaststellen van het schaalniveau van de specialistische jeugdhulp (regiovorming) en het beperken van de reikwijdte van de Jeugdwet. Hiervoor moeten de Jeugdwet en bijbehorende regelgeving worden aangepast. Gemeenten hebben de taak ervoor te zorgen dat ze beschikken over stevige lokale gebiedsteams en te investeren in de relatie met de huisartsen en het onderwijs. Tevens moet in regioverband het residentieel verblijf worden afgebouwd.
In het kader van de Hervormingsagenda wordt bovendien een wetsvoorstel voorbereid ter invoering van een beperkte eigen bijdrage voor sommige vormen van jeugdhulp met ingang van 2028.
Participatiewet in balans
Het vorige kabinet heeft, geleerd hebbend van bijvoorbeeld de Toeslagenaffaire, ingezet op een rechtvaardiger uitvoering van de Participatiewet. Om die reden is besloten de Participatiewet te herzien. Op 22 april 2025 is de Participatiewet in balans aangenomen in de Tweede Kamer. Een complete doorvoering van de wet zal per 1 januari 2026 nog niet het geval zijn. Het jaar 2026 zal in het teken staan van het doorvoeren van de eerste wijzigingen en het uitwerken van de grotere wijzigingen die naar verwachting in 2027 worden doorgevoerd.
Wet van School naar duurzaam werk
Door de Wet ‘Van school naar duurzaam werk’ verschuift de inzet van de Participatiewet meer richting preventie. Jongeren met afstand tot de arbeidsmarkt worden eerder begeleid naar werk, waardoor de instroom in de bijstand afneemt. Gemeenten krijgen hierbij een nieuwe rol in vroegtijdige ondersteuning en samenwerking met het onderwijs, wat vraagt om aanpassing van de uitvoeringspraktijk en inzet van re-integratiemiddelen.
Verbeteren ondersteunende infrastructuur voor inwoners met een kwetsbare arbeidsmarktpositie
Het Rijk ondersteunt gemeenten bij het ontwikkelen van een passende ondersteuningsstructuur voor alle doelgroepen met een kwetsbare positie op de arbeidsmarkt met ingang van 2025. Daarvoor ontvangen gemeenten aanvullende financiële middelen. Dit betreft een macrobudget van 35 miljoen per jaar, gedurende 10 jaar. Dit vraagt zowel een regionale (deelnemende gemeenten GR Werkvoorzieningschap Fryslân West en Empatec) als een lokale oriëntatie (Waadhoeke, Pastiel/Groeituin en Dienst NWF). Regierol ligt bij de gemeente(n).
Ontwikkelingen binnen de WMO
In 2026 worden gemeenten geconfronteerd met meerdere landelijke ontwikkelingen binnen de Wet maatschappelijke ondersteuning (WMO) die directe gevolgen hebben voor beleid en begroting:
Inkomensafhankelijke eigen bijdrage: Het kabinet werkte aan een wetswijziging waarbij de huidige vaste lage eigen bijdrage wordt vervangen door een inkomensafhankelijke variant. Een voorstel daarover is controversieel verklaard. Het is echter aannemelijk dat deze wijziging in 2027 of kort daarna alsnog wordt ingevoerd. Dit kan leiden tot een daling van het gebruik van voorzieningen, maar ook tot hogere administratieve lasten en onzekerheid over inkomsten.
Toegenomen zorgvraag: Het aantal WMO-cliënten blijft stijgen, mede door vergrijzing en de trend van langer zelfstandig wonen. In Friesland is het gebruik van maatwerkvoorzieningen bovengemiddeld hoog, wat leidt tot structurele druk op het sociaal domein.
Toezicht en handhaving: De nieuwe strategische agenda van de toezichthouders Wmo en Jeugdwet (2025-2030) vraagt van gemeenten een versterking van het toezicht op zorgaanbieders, meer aandacht voor fraude en het gebruik van de Wet Bibob. Ook wordt gewerkt aan een wettelijke basis voor gegevensdeling en een landelijk registratiesysteem voor zorgaanbieders.
Wonen, zorg en welzijn
Onder meer in het kader van de Wet regie volkshuisvesting heeft Waadhoeke de Woonzorgvisie vastgesteld. Hierin zijn de lokale opgaven en ambities op het snijvlak van wonen, zorg en welzijn geconcretiseerd. Deze visie vormt de basis voor een integrale aanpak van onder andere geclusterde woonvormen, levensloopbestendige woningen en de spreiding van zorgvoorzieningen in stad en dorpen. De ontwerp urgentieverordening Fryslân ondersteunt dit beleid door kwetsbare woningzoekenden, zoals ouderen en mensen die uitstromen uit zorg, voorrang te geven bij woningtoewijzing.